استاد محسن قرائتی در ادامه سلسله مباحث تفسیری خود با موضوع تفسیر قطره ای به بیان آموزه های آیه ۲۳۳ سوره بقره پرداخته است.
* آیه
«وَ الْوَالِدَاتُ یُرْضِعْنَ أَوْلَدَهُنَّ حَوْلَیْنِ کَامِلَیْنِ لِمَنْ أَرَادَ أَنْ یُتِمَّ الْرَّضَاعَهَ وَعَلَى الْمَوْلُودِ لَهُ رِزْقُهُنَّ وَکِسْوَتُهُنَّ بِالْمَعْرُوفِ لَاتُکَلَّفُ نَفْسٌ إِلَّا وُسْعَهَا لَا تُضَآرَّ وَلِدَهٌ بِوَلَدِهَا وَلَا مَوْلُودٌ لَهُ بِوَلَدِهِ وَعَلَى الْوَارِثِ مِثْلُ ذَلِکَ فَإِنْ أَرَادَا فِصَالاً عَنْ تَرَاضٍ مِنْهُمَا وَ تَشَاوُرٍ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْهِمَا وَإِنْ أَرَدْتُمْ أَنْ تَسْتَرْضِعُواْ أَوْلَادَکُمْ فَلَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ إِذَا سَلَّمْتُمْ مَا ءَاتَیْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَاتَّقُوا اللَّهَ وَ اعْلَمُواْ أَنَّ اللَّهَ بِمَا تَعْمَلُونَ بَصِیرٌ»
* ترجمه
مادرانى که مى خواهند دوران شیردهى را کامل سازند، دو سال تمام فرزندانشان را شیر دهند. و خوراک و پوشاک این مادران، به وجهى نیکو بر عهده (پدر و) صاحب فرزند است. هیچ کس جز به قدر توانش مکلف نمى شود. هیچ مادرى به خاطر فرزندش و نیز هیچ پدرى به خاطر فرزندش نباید دچار ضرر شود. و (اگر پدر نباشد، هزینه خوراک و پوشاک مادر) بر عهده وارث اوست. و اگر پدر و مادر با توافق و مشورت یکدیگر بخواهند کودک را (زودتر از دو سال) از شیر بازگیرند، گناهى بر آنها نیست. و اگر (به جهت عدم توانایى یا عدم موافقت مادر) خواستید دایه اى براى فرزندانتان بگیرید، گناهى بر شما نیست، به شرط اینکه آنچه را به وجهى پسندیده قرار گذاشته اید بپردازید. و از خدا پروا داشته و بدانید خدا به آنچه انجام مى دهید بیناست.
* نکته ها
در مورد پدر و مادر و فرزند، در این آیه کلمات «أب» و «اُمّ» نیامده، بلکه «والد» و «والده» آمده است. زیرا کلمات «أب» و«امّ» شامل عمو، معلّم و پدر زن مى شود. همانگونه که زنان پیامبر (صلى الله علیه وآله) امّهات مؤمنین هستند، نه والدات آنها.
چون آیات قبل مربوط به طلاق و جدایى زن و شوهر از یکدیگر بود، لازم است تکلیف کودکان و نوزادان نیز روشن شود، تا آنان فداى اختلافات پدر و مادر نشوند. توجّه به عواطف مادر، اهمیّت شیر مادر، مقدار نیاز طبیعى نوزاد به شیر و مدّت آن، در این آیه مطرح شده است.
* پیام ها
۱- اسلام، دینى جامع است. حتّى براى تغذیه مناسب نوزاد با شیر مادر، برنامه دارد. «والوالدات یرضعن»
۲- حتّى مادرِ طلاق داده شده، در شیر دادن نوزادش بر سایرین اولویّت دارد. «والوالدات یرضعن»
۳- مدّت شیر دادن کامل دو سال است. «حولین کاملین»
۴- باید حقوق مالى و مادّى مادر و دایه در برابر شیر دادن فرزند پرداخت شود.«وعلى المولود له رزقهن و کسوتهن… اذا سلّمتم ما آتیتم»
۵ – مقدار خرجى باید بر اساس عرفِ شناخته شده و به قدر توانایى باشد. «بالمعروف لا تکلّف نفس الاّ وسعها»
۶- تکلیف، براساس قدرت و به اندازه ى توانایى انسان است. «لا تکلّف نفس الاّ وسعها»
۷- فرزند نباید اسباب ضرر به والدین شود. «لا تضارّ والده بولدها»
۸- باید زندگى مادر در دوران شیردهى تأمین شود، هرچند پدر فرزند از دنیا رفته باشد. «وعلى الوارث مثل ذلک»
۹- از شیر گرفتن کودک، نیاز به مشورت و توافق والدین دارد. «و ان ارادا فصالا عن تراض منهما و تشاور»
۱۰- زن و شوهر درباره امور نوزاد باید مشورت کنند. «تشاور»
۱۱- در شیر دادن، اوّل مادر بعد دایه. «والوالدات یرضعن… ان اردتم أن تسترضعوا اولادکم»
۱۲- رعایت تقوا در تغذیه کودکان، بر عهده والدین است. «…واتقوا اللّه»
