نگاهی بر آثار روانی و اجتماعی حجاب

“حجاب و عفاف” یکی از دستورات دین مبین اسلام بوده که در شماره های گوناگون، مطالب مختلفی از این فریضه الهی و آثار آن را تقدیم حضور مخاطبان گرامی خواهیم کرد.

* سؤال

آثار روانی و اجتماعی حجاب چیست؟

* پاسخ

– آثار روانی

الف)  دل آرام و مطمئن

 از آنجا که حجاب یکی از احکام الهی است و انسان با عمل کردن به دستورات خداوند متعال به مقام قرب الهی نائل می شود در نتیجه به یک طمأنینه و اطمینان قلبی در رعایت احکام اسلامی دست می یابد و به کمال رضایت مندی می رسد. علاوه بر این سبب اظهار دوستی به خداوند متعال و ائمه می شود و به محبوب خدا شدن می انجامد چنانکه آیه شریفه می فرماید: «اگر خدا را دوست می دارید از من پیروی کنید که خدا شما را دوست بدارد و گناه شما را ببخشد که خداوند آمرزنده و مهربان است»[۱]

دوست داشتن و محبوب دیگران بودن یک نیاز فطری و روانی انسانی است که با حفظ حدود شرعی و اطاعت از خداوند و محبوب خدا و اولیا خدا شدن نیاز را ارضاء نموده و به اطمینان خاطر می رسد. در پرتو این امر احساس ارزشمندی، اعتماد به نفس پیدا می کند؛ چیزی که نبود آن باعث مشکلات روحی و مشکلات ارتباطی می شود .

ب. حجاب ، نیاز فطری

 انسان ها یک نیاز فطری درونی به نام حیا و شرم دارند. علاوه بر مطالعات مردم شناسی و روان شناسی جنسی ، از مطالعات تاریخی نیز استفاده می شود که انسان در هیچ مقطعی بدون پوشش زندگی نکرده است و این مطلب حاکی از وجود شرم و حیای ذاتی انسان است.

پرفسور اسوالد شوارتز ، طبیب و روان شناس اتریشی می نویسد: (علاوه بر مردم شناسی، تجزیه و تحلیل روان شناسی نیز ثابت می کند که احساس شرم، یکی از صفات عمده نوع بشر است . هیچ قبیله ای هر قدر هم بدوی بوده باشد شناخته نشده است که از خود شرم بروز ندهد و بچه های کوچک نیز شرم دارند) ‎(۲)

از آیات مربوط به خلقت حضرت آدم و حوا نیز فطری بودن پوشش و حجاب استفاده می شود. پس حجاب پاسخ مثبت به این نیاز درونی و فطری است که در نهایت به سلامت روانی فرد منجر می شود .

 ج. حفظ بهداشت روانی

یکی از فواید و آثار مهم حجاب ، ایجاد آرامش روانی است . فقدان حجاب و آزادی معاشرت های بی بند و بار میان زن و مرد هیجان ها و التهاب های جنسی را فزونی می بخشد و تقاضای رابطه جنسی را به صورت عطش روحی و یک درخواست اشباع نشدنی در می آورد.

 استاد شهید مطهری در این زمینه می فرماید: «روح بشر فوق العاده تحریک پذیر است، اشتباه است که گمان می کنیم تحریک پذیری روح بشر محدود به حد خاصی است و از آن پس آرام می گیرد … هیچ مردی از تصاحب زیبا رویان و هیچ زنی از متوجه کردن مردان و تصاحب قلب آنان و بالاخره هیچ دلی از هوس سیر نمی شود. از طرفی تقاضای نامحدود خواه ناخواه انجام شدنی نیست و همیشه مقرون است با نوعی احساس محرومیت و دست نیافتن به آرزوها که به نوبه خود منجر به اختلالات روحی و بیماری های روانی می گردد».[۳]

د . بازیابی شخصیت

 اگر زنان از حجاب بی بهره باشند هرگونه توجهی به آنان جنبه شهوانی دارد؛ در نتیجه ارزش های راستین آنان فراموش می شود. به همین جهت تا زمانی که جاذبه ظاهری دارند مورد توجه هستند و وقتی این جاذبه از بین می رود ، احساس غربت، پوچی و پشیمانی می کنند. هر قدر زن از شخصیت معنوی و زیبایی های درونی بر خوردار باشد به همان میزان خود را از به نمایش گذاشتن زیبایی های ظاهری بی نیاز می بیند و احساس ارزشمندی پیدا می کند . پس حجاب رمز بازیابی شخصیت زن مسلمان است. چنین زنی در خود کمبودی احساس نمی کند و ارزش خویش را در تن آرائی و خودنمایی و حرکات هوس انگیز نمی داند .

– آثار اجتماعی

 الف)  بر چیدن زمینه فساد

 بدحجابی زن در جامعه، آتش هوس را در اندرون مرد می افروزد؛ مردان کم اراده و سست عقیده را به چشم چرانی که خود منشأ بسیاری از مفاسد است وا می دارد. چنانکه امام صادق (ع) می فرمایند: «نگاه تیری از تیرهای زهر آگین شیطان است چه بسا یک نگاه که حسرت طولانی در پی دارد».[۴] بنابراین حجاب زمینه بسیاری از مفاسد را بر می چیند.

 ب) افزایش بهره وری و فعالیت های اجتماعی

 اگر زنان و مردان در محیط های جداگانه ای مشغول تحصیل، کار و یا هر نوع فعالیتی باشند و شئونات اسلامی را مراعات کنند، این امر از توقف و رکود کارآیی مردان و زنان جلوگیری می کند.

مطالعات دانشمندان تربیتی نشان داده در آن مدارسی که دختر و پسر با هم درس می خوانند، کم کاری، عقب افتادگی، عدم مسئولیت به خوبی مشاهده  شده است.[۵]

ج) اختصاص یافتن التذاذهای جنسی به محیط خانواده

 حجاب ، جامعه را از بی بندوباری ها و لذت های جنسی پاک می کند و التذاذهای جنسی را به محیط خانواده می برد و به این ترتیب از بسیاری از ناهنجاری های اجتماعی از قبیل افزایش میزان طلاق، بی علاقگی به ازدواج و … که مشکلات زیادی را برای جامعه فراهم می کنند، جلوگیری به عمل می آورد .

معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:

۱٫ مساله حجاب استاد مرتضی مطهری، انتشارات صدرا ، ۱۳۶۷

۲٫ حجاب شناسی ، حسین مهدی زاده، مرکز مطالعات و پژوهش های فرهنگی، حوزه علمیه قم ،  ۱۳۸۲

۳٫ حجاب شناسی از دیدگاه قرآن و سنت، فتحیه فتاحی ، دفتر تبلیغات اسلامی قم ، ۱۳۷۶

پی نوشت ها:

[۱] .آل عمران/ ۳۱

[۲] . مهدی زاده، حسین، حجاب شناسی، انتشارات مرکز مدیریت حوزه علمیه قم ، چاپ دوم، ۱۳۸۲، ص ۴۰

[۳]  . مطهری، مرتضی، مساله حجاب ، انتشارات صدرا ، ۱۳۶۸، ص ۸۷

[۴] .وسایل الشیعه ، تصحیح ربانی، انتشارات مکتبه الاسلامیه تهران. ج ۲۰، ص ۱۹۰

[۵] . هدایت خواه، ستار، زیور عفاف، معاونت پرورشی اداره کل آموزش و پرورش خراسان ، ۱۳۷۵، ص ۱۰۲