توصیف دنیا و دنیاطلبان در آینه نهج البلاغه
علت هلاکت گذشتگان
انما هلک من کان قبلکم بطول آمالهم و تغیب آجالهم. (خطبه ۱۴۷)
پیشینیان شما، در حقیقت به سبب درازی آرزوها و از یاد بردن اجل هایشان به هلاکت افتادند.
شگفت از آباد کننده دنیا
عجبت لمن إنکر النشإ الاخری، و هو یری انشإه الاولی، و عجبت لعامردار الفنا و تارک دار البقا. (حکمت ۱۲۶)
در شگفتم از کسی که ورود به جهان دیگر را انکار می کند، در حالی که ورود به جهان نخست را می نگرد و در شگفتم از آباد کننده این جهان ناپایدار و رها کننده آن سرای جاویدان.
از علاقه دنیا بکاهید!
و من کلام له علیه السلام کان کثیرا ما ینادی به اصحابه : تجهزوا، رحمکم الله، فقد نودی فیکم بالرحیل، و اقلوا العرجه علی الدنیا، و انقلبوا بصالح ما بحضر تکم من الزاد، فان امامکم عقبه کوودا، و منازل مخوفه مهولد لا بد من الورود علیها، و الوقوف عندها، و اعلموا ان ملاحظ المنیته نحو کم دانیه، و کانکم بمخالبها و قد نشبت فیکم، وقد دهمتکم فیها مفظعات الامور، و معضلات المحذور. فقطعوا علائق الدنیا و استظهروا بزاد التقوی. (خطبه ۲۰۴)
کلامی است از امیرالمومنین علی علیه السلام که در بسیاری از اوقات به صدای بلند، با آن سخن، به اصحاب خود خطاب می فرمود:
خدا شما را رحمت کند، آماده شوید؟ پس به تحقیق، ندای کوچ کردن (از این دنیا) به شما داده شده است. اعتماد و علاقه خویش را نسبت به ماندن در دنیا کم کنید و با توشه ای مناسب و پسندیده که در اختیار دارید، از دنیا به آخرت منتقل شوید! پس بی گمان در برابر شما گردنه ای است که بالا رفتن از آن دشوار است و در راهتان منزل هایی است ترس آور و هولناک که انسان از وارد شدن و توقف در آن ها ناگزیر است.
پس بدانید که دیگانت مرگ (یا نگاه کردن آن از گوشه چشم به شما) به طرف شما نزدیک است، گویی شما در چنگال های آن هستید که به راستی آن چنگال ها به تنتان فرو رفته است و به تحقیق در مرگ، سختی های طاقت فرسا و دشواری هایی که از آن بیمناک و در حذر هستید، شما را فرا گرفته است. پس علاقه و وابستگی های خود را از دنیا قطع کنید و توشه تقوی را پشتیبان خود قرار دهید و از آن یاری جویید.
برای آخرت آفریده شده ای نه دنیا
فی وصیته للحسن علیه السلام – : و اعلم یا بنی! انک انما خلقت للاخره لا للدنیا و للفنا لا للبقا و للموت لا للحیاه، و انک فی قلعه ودار بلغه و طریق الی الاخره و انک طرید الموت الذی لا ینجو منه هاربه، ولا یفوته طالبه، و لا بد انه مدرکه. (نامه ۳۱)
از سفارش امام علی علیه السلام به فرزندش حضرت حسن علیه السلام بدان پسرم! تو برای آخرت آفریده شده ای نه برای دنیا، برای فنا نه برای بقا، برای مردن نه برای زیستن، تو در منزل کوچ هستی که رهگذری است به سوی آخرت. به راستی که مرگ در پی توست و فرار کننده از مرگ را رهایی نیست و از دست جوینده خود ره در نمی رود و سرانجام او را می گیرد.
اندازه هر چیز
جعل لک شیء قدرا، و لکل قدر اجلا، و لک اجل کتاباً. (خطبه ۱۸۳)
(خداوند متعال) برای هر چیزی اندازه ای و برای اندازه ای پایانی و برای هر پایانی، حساب و کتابی قرار داده است.
دنیا انسان را غافل می کند.
کانکم من الموت فی غمره، و من الذهول فی سکره. (خطبه ۳۴)
گویی در حال احتضار هستید و گویی در اثر غفلت، از خود بی خود می باشید.
شخص آگاه تو را آگاه می کند
الحذر الحذر ایها المستمع! و الجد الجد ایها الغافل! (و لا ینبئک مثل خبیر). (خطبه ۱۵۳)
هشدار هشدار! ای شنونده! بکوش! بکوش! ای بی خبر! (هیچ کس مانند شخص آگاه، تو و خبردار نمی کند.)
یکی بودن خداوند مرگ و زندگی
من وصایاه لا بنه الحسن علیه السلام – : و اعلم ان مالک الموت هو مالک الحیاه، و ان الخالق هو الممیت، و ان المفنی هو المعید. (نامه ۳۱۹
امیرمؤمنان علیه السلام در سفارش به فرزند بزرگوارش حسن علیه السلام می فرماید: بدان که خداوند مرگ، همان خداوند زندگی است و آن که می آفریند، هموست که می میراند و آن که نابود می کند همو که باز می گرداند.
کارهای بیهوده
من الغنا ان المرء یجمع ما لا یاکل، و یبنی ما لا یسکن، ثم یخرج الی الله تعالی لا مالا حمل، و لا بنا نقل. (خطبه ۱۱۴)
یکی از رنج ها این است که انسان چیزی را فراهم آورد که نمی خورد و بنایی بسازد که در آن سکونت نمی کند و سپس به جانب خدای تعالی می رود در حالی که نه مالی با خود می برد و نه ساختمانی منتقل می کند!
خسر الدنیا و الاخره
فانظر یا شریح! لا تکون ابتعت هذه الدار من غیر مالک، او نقدت الثمن من غیر حلالک! فاذا انت قد خسرت دار الدنیا ودار الاخره!. (نامه ۳)
امام علی علیه السلام خطاب به قاضی خود، شریح بن حارث فرمود: توجه کن ای شریح! مبادا این خانه را جز از مال خودت خریده باشی یا بهای آن را جز از مال حلال داده باشی، در غیر این صورت هم در دنیا و هم در سرای آخرت زیان کرده ای.
دنیا فانی است
ان الدنیا منقطعه عنک، و الاخره قریبه منک. (نامه ۳۲)
همانا دنیا از تو جدا شدنی و آخرت به تو نزدیک است.
فریب دنیا را مخورید!
اولی الابصار و الاسماع، و العافیه، و المتاع، هل من مناص او خلاص، ان معاذ او ملاذ، او فرار او محار، ام لا؟! (فانی تؤ فکون) ام این تصرفون؟! ام بماذا تغترون!؟. (خطبه ۸۳)
هان! ای صاحبان دیدگان بینا گوش های شنوا و ای برخورداران از تندرستی و مال و متاع! آیا جای گریزی یا راه نجاتی یا پناهگاهی یا تکیه گاهی یا راه فراری و یا طریق بازگشتی هست یا نیست؟ پس، به کجا باز می گردید؟ یا کجا می روید؟ یا فریب چه چیز را می خورید؟
سرای گذر
ایها الناس! انما الدنیادار مجاز و الاخره دار قرار، فخذوا من ممرکم لمقرکم. (خطبه ۲۰۳)
ای مردم! دنیا سرای گذر است و آخرت جای ماندن، پس از گذرگاه خود برای جای باش خود (توشه) برگیرید.
ایام عمر خود را دریاب !
فاستدرکوا بقیه ایاکم، و اصبروا لها انفسکم؛ فانها قلیل فی کثیر الایام التی تکون منکم فیها الغفله و التشاغل عن الموعظه. (خطبه ۸۶)
باقی مانده ایام عمر خود را دریابید و جان های خود را برای آن ها شکیبا سازید؛ زیرا این چند روزه در مقابل روزهای بسیاری که در غفلت و روی گردانی از پند و اندرز گذرانیده اید است.
عزت ناپایدار دنیا
اوصیکم بالرفض لهذه الدنیا التارکه لکم، و ان لم تحبوا ترکها … فلا تنافسوا فی عز الدنیا و فخرها … فان عزها و فخرها الی انقطاع. (خطبه ۹۹)
شما ره به رها کردن این دنیا توصیه می کنم، دنیایی که شما را رها می کند هر چند رها کردن آن را دوست نداشته باشید … پس، در عزت دنیا و افتخارات ان رقابت نکنید، زیرا عزت و افتخارات دنیا از بین رفتنی است.
حوزه علمیه اصفهان
