هر علمی که آموختید و باقی ماند، علم است و هر چه که یاد گرفتید و بقاء نداشت علم نیست

آیت الله سید ابوالحسن مهدوی (زید عزه) در درس اخلاق طلاب مدرسه علمیه صاحب الامر با بیان روایتی از رسول خدا(ص) در خصوص علم نافع، اظهار داشت:

پیامبر اکرم(ص) ‌ می‌فرماید: “العلم ثلاث، «آیه محکمه، فریضه عادله أو سنه قائمه» “، علم تنها سه چیز است، نخست آیت محکمه، یعنی علم عقائد و نشانه‌های محکم الهی، یعنی محکم و با دلیل عقلی قیامت، قرآن و ولایت فقیه ثابت می‌شود و آن چه در فکر ما بوده، باید با یقین همراه باشد.

علم دوم، فریضه عادله است که حضرت امام(ره) به گونه دیگری از اصول کافی ترجمه کرده است، ایشان می‌فرماید «فریضه عادله»، اخلاق است، یعنی نیاز دوم ما این است که اگر عادات بدی داریم، باید آنها را حذف کنیم و اگر عادت‌های خوب نداریم باید به دست آوریم.

 لازمه تهذیب اخلاق را کسب علم اخلاق بیان کرد و گفت: گاهی اخلاق‌های بدی چون حسادت، کینه، تکبر، بخل، عصبانیت و شهوت داریم که همگی از عادات بیجا است و باید این عادت را از وجود خود برطرف کنیم که راهکار آن در علم اخلاق گفته شده است.

علم اخلاق مربوط به عادات است در حالی که روانشناسان غربی به عنوان مثال می‌گویند از بین بردن کینه امکان ندارد، اما قرآن کریم با آیه شریفه «قد افلح من زکیها» تزکیه را تمجید کرده است، پس یعنی تزکیه، کار شدنی و قابل تمجید است، چرا که کارهای نشدنی را کسی تمجید نمی‌کند، بنابراین براساس اسلام، تزکیه راهکار دارد و شدنی است و البته آسان نیست، اما مهم این است که در حوزه علمیه راهکار آن را به ما یاد داده‌اند.

 سومین علمی که باید یاد بگیریم، احکام است و پیامبراسلام(ص) فرمودند «سنت قائمه» و سنت یعنی روش پیامبر(ص) در واجبات و مستحبات که صفت قائمه و استوار است.

 پیامبر اکرم(ص) در حدیثی فرمودند: «و ما سوا هن هو فضل» غیر از این سه علم، مابقی فضل محسوب می‌شوند، لذا این سه علم در یک معیار خلاصه می‌شود و آن معیار بقاء است، یعنی هر علمی که آموختید و در قیامت دست انسان را بگیرد و باقی ماند، علم است و هر چه که یاد گرفتید و بقاء نداشت علم نیست، البته این علوم آگاهی است و پیامبر(ص) نیز آنها را رد نمی‌کنند و می‌فرمایند فضل است.

امام جمعه موقت اصفهان با تأکید بر لزوم بقای علم در منفعت آن، تصریح کرد: در تعقیب نماز ظهر می‌گوییم «اللهمّ إنّی أعوذ بک من علم لا ینفع» از علمی که نافع نباشد، به خدا پناه می‌برم، لذا رنگ بقاء در علم خداشناسی و علم کلام است، یعنی هر چه خدا و پیامبر(ص) و امام و قرآن را بشناسیم این برای قیامت بهتر است.

اخلاق خوب مقابل اخلاق بد قرار دارد، یعنی هر چه اخلاق خوب باشد انسان به خدا نزدیک‌تر است و هر چه اخلاق بدتر باشد، انسان از خدا دور می‌شود، به عنوان مثال تکبر انسان را زمین می‌زند، در روایت است که اگر یک ذره تکبر در دل کسی باشد، وارد بهشت نمی شود، پس علم تواضع و تکبر برای انسان باقی می‌ماند.

ما به احکام نیاز داریم، چرا که برای هر کاری، حکم خدا وجود دارد و اگر حکم آن را رعایت کردیم، به آن عمل صالح می‌گویند.

ما به حوزه علمیه آمده‌ایم تا این سه علم را بیاموزیم، یعنی دروس، استادها و کتاب‌های طلاب باید به گونه‌ای باشد که در آینده به این سه علم دست یابند، یعنی در اعتقادات یقین پیدا کنید، در اخلاقیات، اخلاق بد نداشته باشید و در احکام نیز باید مجتهد باشید.

در حوزه تنها همین سه علم را ارائه نمی‌کنند، به عنوان نمونه ادبیات مقدمه آن سه علم است، لذا باید خوب ادبیات بخوانیم، طبق این روایت ادبیات علم نیست، اما مقدمه علم است و یا در حوزه علمیه، منطق و فلسفه می‌خوانیم چرا که با منطق و فلسفه، علم کلام و اعتقادات را فرا می‌گیریم.

 اگر کسی تنها منطق و فلسفه بخواند، ضرر می‌کند اما اگر پس از منطق و فلسفه، الهیات را خواند، مقدمه علم را خوانده است، البته فلسفه در غرب بر این اساس ناقص است، چرا که موجودات را منحصر به موجودات محسوس می‌دانند و درباره آن بحث می‌کنند، اما به خداشناسی و بخش الهیات و فلسفه آن که می‌رسد، نمی‌توانند.

 در این سه علم باید خوب وارد شویم، عمل، ترویج، نظارت و آسیب شناسی کنیم، هم چنان که روایت است قبل از ظهور حضرت مهدی(عج)، قم حجت می‌شود.

 چون شهر قم به عنوان مرکز تشیع و اسلام، براساس تحقیقات و مطالعات خود، حجت را برای مسلمان شدن همه دنیا تمام می‌کند و دلیل و بهانه‌ای برای شیعه نشدن افراد، باقی نمی‌گذارد، این مهم توسط طلاب انجام می‌گیرد، بنابراین باید دست طلبه از دلیل پر باشد.

اسلام دین عقلی است، به عنوان مثال قرآن با دلیل عقلی درباره حجاب می‌فرماید «اگر می‌خواهید هرزه‌ها اذیت نکنند، باید حجاب داشته باشید»، چون حجاب اسلام، دلیل علمی دارد، مخالفین نمی‌توانند جواب دهند، لذا ما نیز نباید کوتاه بیاییم و لازم است تا شیرینی کلام ائمه اطهار را به مردم بچشانیم.

گفتنی است در پایان این جلسه، از اطلاب ممتاز مدرسه تجلیل به عمل آمد.